Cultuurhistorie
In de tijd dat het IJsselmeer nog Zuiderzee was, werd het eiland Marken bij hevige windstormen regelmatig geteisterd door overstromingen. De bewoners van het eiland zijn vanaf de 14e eeuw hun woning, en later hele buurten, op hoge ‘terpen‘ gaan bouwen. De woningen zijn door schaarse ruimte op de werf, dicht op elkaar gebouwd. Dit maakte het leven op de werf met de straffe wind ook aangenamer.
stedenbouwkundig en landschappelijk
De werven die als compacte verhogingen in het weidse kleipolderlandschap liggen, vormen gezamenlijk een kenmerkend landschappelijk beeld. Van oorsprong is de structuur van de werven verbonden met het patroon van sloten en kreken van het eiland. De kreken, waarlangs de werven ontstonden, vormden van oudsher de belangrijkste verbinding tussen de buurten.
De werven hebben allen een eigen ontwikkeling doorstaan en vormen ieder afzonderlijk een afgerond geheel. Ondanks de eigenheid van elke werf vormen ze tot op de dag vandaag nog steeds een krachtige familie van buurtschappen met een herkenbare opbouw en structuur. Het ‘bouwen op werven’ is een typisch kenmerk van Marken; de werven bepalen het unieke karakter van het eiland. Mede hierdoor is het eiland aangewezen als beschermd dorpsgezicht.
De woningen, sommigen gedeeltelijk of zelfs geheel op palen, zijn uitgevoerd in diverse donkere kleuren en worden gekenmerkt door witgeverfde kozijnen, windveren, makelaars en waterborden.
Doordat de woningen dicht en haaks op elkaar gebouwd zijn, ontstaan tussen de smalle steegjes, bijzondere vergezichten op het landschap. De glooiende, soms steile taluds die als tuinen worden gebruikt (oorspronkelijk ‘bleekveldjes’), vormen een zachte, overgang naar het open landschap. Het silhouet van de werf wordt gevormd door een harmonieus architectonisch samenspel van stijlkenmerken, hoogten, materialen en kleuren, dat geleidelijk overgaat in het landschap.
